جواب درس دهم علوم پنجم ابتدایی

گام به گام علوم پنجم درس 10

گام به گام علوم پنجم / درس 10 :: خاک با ارزش

فعالیت صفحه 80 علوم پنجم

1- سنگ‌های مختلفی تهیه کنید.
2- شکل ظاهری آنها را مشاهده کنید.
3- سنگ‌ها را در یک قوطی فلزّی بریزید. درِ آن را ببندید و سعی کنید با تکان دادن قوطی، سنگ ‌ها را به قطعه‌ های کوچک‌تری تبدیل کنید.
4- پیش‌بینی کنید که کدام سنگ‌ها تغییر می‌کنند.
پاسخ: همه سنگ‌ها

5- درِ قوطی را باز کنید و مشاهدات خود را بیان کنید.
* کدام سنگ‌ها بیش‌تر خرد شده‌اند؟
پاسخ: سنگ‌هایی که استحکام کم‌تری داشته‌اند. چون در اثر ساییدگی شکننده‌تر می‌باشند و زودتر خرد می‌شوند.

* آیا قطعه‌های به دست آمده از نظر رنگ و اندازه یکسان‌اند؟
پاسخ: خیر

کاوشگری صفحه 81 علوم پنجم

چگونه گیاهان موجب تشکیل خاک می‌شوند؟
وسایل و مواد لازم: خاک رس ـ قاشق ـ ماسه ـ آب ـ خاک باغچه ـ گلدان کوچک ـ دستکش ـ کاسه ـ دانه لوبیا
1- با آب و خاک رُس، گِل رُس درست کنید.
2- ازگِل رس گلوله‌های کوچکی درست کنید و بگذارید خشک شوند.
3- حدود یک سوم گلدان را از گلوله‌های رُسی پر کنید.
4- سپس یک لایه ماسه و بعد از آن، مقداری خاک باغچه روی گلوله‌های رسی بریزید. در آخر، دانه لوبیایی را که از شب قبل خیس کرده‌اید، در گلدان بکارید.
5- هر روز با آب فشان مقدار کمی آب به لوبیا بدهید.
6- بعد از چهار هفته، گلدان را بشکنید. مشاهدات خود را یادداشت کنید.
پاسخ: ریشه‌ٔ گیاه لوبیا گلوله‌ای رسی را شکلفته است و باعث متلاشی شدن آن می‌شود.

* از این فعّالیت چه نتیجه‌ای می‌گیرید؟
پاسخ: نتیجه ‌می‌گیریم که گیاهان از طریق نفوذ ریشه‌شان به داخل سنگ‌ها باعث تشکیل خاک می‌شوند.

فعالیت صفحه 83 علوم پنجم

پاسخ: نتیجه می‌گیریم وقتی آب یخ می‌زند، حجمش زیاد می‌شود.

گفت‌وگو صفحه 83 علوم پنجم

پاسخ:  در مکان های سرد و کوهستانی، در شب که دمای هوا کم تر می‌شود، آب‌هایی که در شکاف سنگ‌ها نفوذ کرده، یخ می‌زند، حجمش زیاد می‌شود و به اطراف سنگ فشار وارد می‌کند و باعث شکستن سنگ و تبدیل آن به خاک می‌شود.

فعالیت صفحه 84 علوم پنجم

وسایل و مواد لازم: خاک رس ـ ذرّه‌بین ـ ماسه ـ یک لیوان آب ـ خاک باغچه ـ قاشق ـ لیوان یک بار مصرف شفّاف
1- مقداری خاک رس، خاک باغچه و ماسه را به صورت جداگانه روی کاغذ بریزید. آن‌ها را مشاهده کنید و جدول زیر را پرکنید.

2- مقداری ازهر سه نمونه خاک را در لیوان‌هایی که (مانند شکل زیر) تا نیمه آب دارند، بریزید. سعی کنید خاک از سطح آب بالاتر نیاید. مخلوط خاک و آب را خوب به هم بزنید و در جایی بگذارید که تکان نخورد.
* کدام لیوان گل و لای بیشتری دارد؟
پاسخ: لیوان خاک رس

* موادّ موجود درکدام لیوان زودتر ته‌نشین می‌شود؟
پاسخ: لیوان ماسه

3- اگر روی آب هر لیوان چیزی جمع شده است، آنها را با قاشق جدا کنید و هرکدام را روی کاغذ جداگانه‌ای بریزید. سپس با ذرّه‌بین خوب نگاه کنید؛ چه چیزهایی در آنها می‌بینید؟
پاسخ: روی آب لیوانی که خاک باغچه در آن است، خرده‌های برگ، گیاهان و جانوران تجزیه شده مشاهده می‌شود.

4- آیا اجزای همه‌ٔ خاک‌ها مشابه‌اند؟
پاسخ: خیر

5- چیزهایی را که در نمونه خاک دیده‌اید، به کلاس گزارش دهید.

فعالیت صفحه 85 علوم پنجم

پاسخ: نتیجه می ‌گیریم که اگر برگ درختان در زیر خاک مرطوب قرار بگیرند، با گذشت زمان تغییر رنگ داده و می ‌پوسند.

فعالیت صفحه 86 علوم پنجم

وسایل و مواد لازم: خاک رس ـ مداد و دفترچه یادداشت ـ میخ ـ ماسه ـ خاک باغچه ـ لیوان آب ـ لیوان یک بار مصرف شفّاف بزرگ
1- 3 لیوان یک بار مصرف شفّاف بردارید.
2- ته لیوان‌ها را با میخ سوراخ کنید.
3- برچسب‌ها را به لیوان‌ها بچسبانید، نام خاک‌ها را روی آنها بنویسید.
4- در هر سه لیوان به مقدار مساوی خاک رس، ماسه و خاک باغچه بریزید.
5- در زیر هر لیوان ظرفی را که قبلاً با خط کش نشانه‌گذاری کرده‌اید، قرار دهید.
6- روی خاک لیوان‌ها به‌طور هم زمان و به مقدار مساوی آب بریزید. 15 و 20 و 30 دقیقه صبر کنید و سپس مشاهده های خود را در جدول زیر بنویسید.
7- مقدار آب خارج شده را اندازه‌گیری کنید و در جدول زیر بنویسید.

گفت‌وگو صفحه 87 علوم پنجم

آب در کدام خاک بیش‌تر نفوذ می‌کند؟
پاسخ: ماسه
کدام خاک آب بیشتری در خود نگه می‌دارد؟
پاسخ: خاک رس
کدام خاک برای کشاورزی مناسب‌تر است؟
پاسخ: خاک باغچه

جمع آوری اطلاعات صفحه 88 علوم پنجم

در مورد تصویرهای زیر و نقش آنها در فرسایش خاک، اطّلاعات جمع آوری کنید و به کلاس گزارش دهید.

پاسخ: شکل سمت راست شخم نامناسب زمین باعث فرسایش خاک می‌شود. اگر جهت شخم با جهت شیب زمین یکسان باشد، در واقع بارندگی و آبیاری در هر کدام از شیارهای شخم، مثل رودی عمل می‌کنند و سرعت عبور آب را افزایش داده و سبب از بین رفتن خاک می‌شوند.
شکل وسطی از بین رفتن پوشش گیاهی و قطع درختان یکی دیگر از عوامل فرسایش خاک است، چون ریشه‌ٔ گیاهان باعث چسبیدن ذرات خاک به هم می‌شوند از فرسایش خاک جلوگیری می‌کنند بنابراین درصورت نابودی باعث فرسایش خاک می‌شوند.
شکل سمت چپ چرای بی‌رویه‌ٔ دام برای خاک نامناسب است. زیرا بعضی از دام‌ها مثل بز نه تنها گیاهان سبز روی زمین بلکه ریشه‌ٔ آن را نیز می‌خورد و این کار به مرور زمان باعث از بین رفتن خاک باارزش و در نتیجه فرسایش خاک می‌شود.

فکر کنید صفحه 88 علوم پنجم

پاسخ: 1- جلوگیری از نابودی پوشش گیاهی و تخریب جنگل‌ها
2ـ مدیریت صحیح منابع آب و خاک
3- کاشتن درختان و گیاهان
4- جلوگیری از چرای بی‌رویه‌ دام‌ها